Kızgınlık nedir?

Belirli yaş ve canlı ağırlığa ulaşmış genç dişiler ya da daha önce doğum yapmış ineklerde fizyolojik olarak yeni bir gebeliğe hazır olduğunu gösteren ve bu süreçte erkeği kabul ettiği döneme kızgınlık dönemi olarak adlandırıyoruz.

İneklerde kızgınlık belirtileri

Sağlıklı bir inek; sakin saatler de başlamışsa tüm hayvanlar geviş getirip yatarken ayakta bekler, gergin ve tedirgin davranışlar sergilemeye başlar. Süreç ilerledikçe diğer hayvanlara atlamak ister, süt verimi düşer, saatler ilerledikçe diğer hayvanların kendisine atlamasına izin verir, vulva kızarmıştır ve vulvadan akıntı gelmeye başlamıştır.

Sağlıklı olmayan bir fizyolojide ise bunların tam tersi ya da bir kısmı inekte görülmektedir. Biz buna gizli kızgınlık diyebiliriz.

Gizli kızgınlık nedir?

Normal kızgınlık gösteren ineklerin davranışlarının bir kısmını gösterebilir ya da hiç göstermeyebilir, Peki bunu anlarız, sadece süt verimi düşebilir yem yemeyi azaltabilir, eğer doğum zamanına göre ilk kızgınlık sürecini gördüyseniz üzerine 21 günlük östrus dönemleri katlayarak tahmin edilebilir, en sağlıklısı el ile bir veteriner hekime muayene yöntemidir.

Gizli kızgınlığı nasıl yakalarız?

Genellikle göz ile görülemeyecek kadar az hareket ya davranış varsa ya birçok parametreden analiz yapan takip pedometresi kullanılabilir ya ada östrus evreleri takip edilmeye çalışılır.

İnekler doğumdan kaç gün sonra kızgınlık gösterir?

İneklerde fizyolojik olarak 22.ci günden sonra görülebilir ancak tohumlanmaz. Buna pratik bir hesap katalım 22.ci güne 21 günlük dönemler eklenerek katlamalı bir hesap çıkartılabilir. Diyelim ki ilk kızgınlık

1.ci 01 Ocak +21 gün

2.ci 22 Ocak olabilir +21 gün 

3.cü 12 Şubat gibi 21 in katlarına denk gelecek şekilde tahmin yürütülebilir. Buda doğumu takiben 22.günler, 43.üncü gün, 64. Üncü gün gibi takibi yapılabilir.

Kızgınlıkta başarıyı arttırmak için neler yapılmalıdır?

Öncelikle her şeyin başında sürü sağlığı ve doğru bakım besleme gelmektedir. Sürü sağlığı her şeyi kapladığı gibi öncelikli olarak doğumda en çok yapılan hataları yapmamalıyız,

Zorunlu olmadıkça doğuma müdahale edilmemeli,

Doğumhane sakin ve temiz olmalı,

Kuru dönem beslemesi düzgün yapılmalı,

Gizli kızgınlık ya da gebe kalmamadaki en büyük nedenler bu saydıklarımızdır. Gebe kalma süresi uzadıkça maliyet artar. Bunun önüne geçmek için eşleme modelleri uygulanmaktadır.

Halk arasında inek kızgınlık iğnesi olarak bilinir.

İnek kızgınlık iğnesi nedir?

Prostaglandin, kızgınlık göstermeyen ineklere uygulanır. Çeşitli serileri bulunan prostaglandinlerden f serisi tohumlama problemlerinde kullanılır.

Uygulanan iğne tekrar kızgınlık yakalamak için, uterus da iltihap varsa dışarıya atılımını sağlamak için, doğumu başlatmak için, halk arasında son, eş olarak adlandırılan yavru zarlarının atılması için farklı amaçlarla kullanılmaktadır.

Bunun dışında ne yapılabilir?

Son zamanlarda yaygınlaşmaya başlayan prostaglandin in enjeksiyon formu yerine yedirilerek yada içirilerek hayvanlara uygulanan sıvı yada toz formdaki premiksler kullanılabilir.

İneklerde kızgınlık kaç saat sürer, İnekler ne zaman tohumlanmalıdır?

İnekler kızgınlığı ortalama 3 evrede görülür ilki 0-12 saati kapsayan daha çok kızgınlıkta olan hayvanın daha aktif gergin olduğu saatlerdir. Genellikle bu sürede kendisi atlamak ister. 12 saat ve 24.cü saatler arası biraz daha diğer hayvanların atlamasına izin verir yani erkeği kabul ettiği saatler bu döneme denk gelir aslında bir nevi tohumlama zamanının geldiğini haber veren zamandır. 18-24 saatten sonra hayvan sakinleşir diğer hayvanların ilgisi azalır, yem yemeye başlar.

Başarılı bir tohumlama ve başarılı bir gebelik için yapılması gerekenler

Dengeli ve bilinçli bir kuru dönem beslemesi,

Sakin ve sağlıklı doğal doğumun gerçekleştirilmesi,

Yavru zarlarının beklenen sürede inekten ayrılması,

Doğumdan sonra ihtiyaç duyulan enerji ağırlıklı dengeli bir besleme modeli,

Gözlemlerin iyi yapıldığı bir sürü takibi,

Üreme problemlerine engel olacak olguların yok edilmesi,

Doğru koşullarda saklanıp, doğru bir şekilde yetiştiriciye ulaştırılmış bir sperma kullanımı,

En önemlisi uterus muayenesi yapıldıktan sonra problem yok ise tohumlanan bir hayvan, tohumlama ve gebelik başarısını arttıracaktır.

 

BEREKETLİ GÜNLER DİLERİZ.

Özkan DİNÇ

Hayvan Besleme Uzmanı.