İneklerde Sindirim Sistemi, İşleyişi ve Beslemeye Bağlı Sağlık Problemleri

1. İneklerde Sindirim Sistemi ve Çalışma Şekli

İnekler geviş getiren hayvanlardır (ruminantlar). Sindirim sistemleri, kompleks bir yapıdan oluşur:

• Ağız → Çiğneme ve tükürük salgısı ile besin yumuşatılır.

• Yemek Borusu (Özofagus) → Besin işkembeye taşınır.

• İşkembe (Rumen) → Ana fermantasyon merkezi. Mikroorganizmalar (bakteri, protozoa, mantar) selülozu parçalar.

• Retikulum (Ağsı mide) → Sindirilmiş ve sindirilmemiş parçalar ayrılır.

• Omasum (Yapraksı mide) → Su ve bazı mineraller emilir.

• Abomasum (Şirden) → Gerçek mide. Asit ve enzimlerle kimyasal sindirim olur.

• İnce Bağırsak → Sindirilmiş besinler emilir.

• Kalın Bağırsak → Su geri emilir, dışkı oluşur.

2. İneklerde Sindirim Sistemi Hastalıkları

3. Beslemeye Bağlı Hastalıklar

• Asidoz

• Timpani

• Yağlı Karaciğer

• Ketozis

• Ayak problemleri (tırnak hastalıkları, laminitis)

4. Asidoz Nedir?

Asidoz, işkembe pH’ının 5.5’in altına düşmesidir. Normalde rumen pH’ı 6.2-6.8 olmalıdır.

• Sebep: Aşırı miktarda kolay sindirilen karbonhidrat (tahıl, mısır) verilmesi.

• Akut Asidoz: Ani ve şiddetli.

• Kronik Asidoz: Hafif, uzun süreli.

Dışarıdan Asidoz Nasıl Tespit Edilir?

• Süt yağ oranı düşer.

• Dışkı sulu, köpüklü olur.

• İnekler geviş getirmez veya yavaş getirir.

• Topallık artar.

• Ağızdan kötü koku gelir.

İneklerde Geviş Getirme Süresi

Normal: 6-10 saat/gün arası.

5. Timpani (Şişkinlik) Neden Olur, Nasıl Tedavi Edilir?

Timpani, işkembe gazlarının ağızdan çıkamaması nedeniyle oluşur.

Nedenler:

• Ani yem değişikliği.

• Çok sulu taze ot yedirme.

• Fermente olmuş yem tüketimi.

Belirtiler:

• Sol karın boşluğu şişer.

• Solunum zorlaşır.

• Hayvan huzursuzdur.

Tedavi:

• İlk müdahale: Nazogastrik tüple gaz çıkışı sağlanır.

• İlaç: Timpanolitik sıvılar verilir (örnek: simetikon).

• Acil durumda: İşkembeye trokar (kalın iğne) ile müdahale edilir.

6. Yem Değişikliğinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

7. Beslemeye Bağlı Ayak Problemleri Nasıl Tespit Edilir?

• Laminitis (taban yangısı) belirtisi:

  • Topallık (özellikle ön ayaklarda).

  • Ayakta durmada isteksizlik.

  • Ayak altı dokusunda sıcaklık artışı.

• Tespit için:
  Hayvan yürütülerek ayak hareketleri gözlenir.

8. Bir İnek Günde Kaç Kilogram Kuru Kaba Yem Tüketmeli?

İnek başına günlük kuru madde ihtiyacı, canlı ağırlığın yaklaşık %2-2.5’udur.

• Bunun en az %50’si kaba yem (ot, silaj) olmalıdır.

9. İşkembe Florasını Güçlendirmek İçin Ne Yapabiliriz?

• Yüksek kaliteli lif (kuru ot, yonca) vermek.

• Canlı maya ve probiyotik destekleri kullanmak.

• Tampon maddeler (sodyum bikarbonat) eklemek.

• Ani yem değişikliklerinden kaçınmak.

10. Aflatoksinden Korunmak İçin Neler Yapılmalı?

Aflatoksin, Aspergillus mantarının ürettiği toksindir.

Korunma yolları:

• Yemleri kuru (%12 nem altında) ve serin ortamda sakla.

• Küflü yem kesinlikle kullanma.

• Aflatoksin bağlayıcı katkılar (örneğin bentonit, zeolit) kullan.

11. Fabrika Yemi İçerisindeki Aflatoksin Nasıl Anlaşılır?

Gözle:

• Küflü koku.

• Renk değişimi (kırmızımsı, yeşilimsi lekeler).

Laboratuvar Testi:

• ELISA test kitleri veya HPLC analizleriyle aflatoksin tespiti yapılır.

Aflatoksin Limit Değerleri (Türkiye)

Sağlıklı bir sindirim sistemi = Sağlıklı işkembe florası
Ani yem değişimi yok, kaliteli kaba yem var
Ayak sağlığı ve süt verimi dikkatle izlenmeli
Yem hijyeni ihmal edilmemeli