İneklerde Doğum Yaptıktan Sonra Görülen İştahsızlık Neden Meydana Gelir

İneklerde Doğum Yaptıktan Sonra Görülen İştahsızlık Neden Meydana Gelir

Doğumdan hemen sonra birçok inek iştahını kaybeder ve yeterli miktarda yem tüketmez. Bu durum, negatif enerji dengesi, ketozis, süt veriminde düşüş, bağışıklık zayıflığı, rahim hastalıkları gibi sorunlara yol açabilir.

NEDEN DOĞUMDAN SONRA İNEKLER YEM YEMEZ?
Rahim kasılmaları ve ağrı → iştahı baskılar

Metabolik stres ve enerji ihtiyacı artışı

Yüksek BCS (şişmanlık) → iştahsızlık riskini artırır

Rumenin sıkışması → doğum öncesi yem tüketiminin düşmesiyle başlar

Hormonel değişiklikler (östrojen, oksitosin, prolaktin)

Doğum sonrası hastalıklar:

Ketozis

Metritis (rahim iltihabı)

Retensiyo sekundinarium (eşin atılamaması)

Mastitis

Hipokalsemi (süt humması)

 

DOĞUMDAN ÖNCE NELER YAPILMALI?
Kuru dönemde doğru vücut kondisyon puanı (BCS) hedeflenmeli: 3.0–3.5

Geçiş yemlemesi yapılmalı: doğuma 3 hafta kala enerji seviyesi artırılır

Tam karışım rasyon (TMR) verilerek rumen mikroorganizmaları korunmalı

İyonoforlar (Monensin) kullanılabilir (ketozis riski için)

KURU DÖNEM BESLENME NASIL OLMALI?
Kuru dönem 2 fazdan oluşur:

Dönem Süre Amaç Besleme Özelliği
1. Faz (Dry) Doğuma 21 gün kalana kadar Sindirim dinlenmesi ve meme dokusu yenilenmesi Düşük enerji, yeterli lif (saman, kuru ot)
2. Faz (Geçiş) Son 21 gün Rumen mikroplarının doğum sonrası rasyona hazırlanması Yüksek kaliteli enerji kaynakları, tahıl takviyesi, aniyonik tuzlar

DOĞUMDAN SONRA İŞTAH AÇMAK İÇİN NE YAPILIR?
Taze ve temiz yem her zaman önünde olmalı

İlk 1 saat içinde enerji jeli veya glikoz takviyesi

Propilen glikol, niasin, biyotin, monensin gibi katkılar

Yeterli su erişimi

Serin ortam, rahatsız edilmeme, rahat yatak alanı

KULLANILABİLECEK KATKILAR
Katkı Amaç
Propilen glikol Enerji desteği, ketozisi önleme
Monensin Rumen pH dengesi, yemden yararlanma
Niasin Karaciğer fonksiyonları, iştah açma
Canlı maya (Saccharomyces cerevisiae) Rumen stabilitesi
Kalsiyum takviyesi (bolus) Hipokalsemiyi önleme

 KETOZİS NEDİR?
Ketozis, ineklerin doğum sonrası yeterli enerji alamadığında vücuttaki yağların parçalanarak keton cisimciklerinin kanda birikmesiyle oluşan metabolik bir hastalıktır.

Belirtileri:
İştah azalması

Süt veriminde düşüş

Tatlı aseton kokusu

Sinirsel belirtiler (ileri vakalarda)

Nasıl Teşhis Edilir?
İdrar veya süt test çubuğu (Ketostick)

Kan BHBA (beta hidroksibütirat) testi (>1.2 mmol/L = subklinik ketozis)

KETOZİSİ ÖNLEMEK İÇİN NE YAPILMALI?
Kuru dönemde aşırı kilo almaktan kaçın (ideal BCS: 3.25)

Doğumdan önce geçiş yemlemesi

Yeterli enerji (nişasta) ve propilen glikol takviyesi

Monensin premiks kullanımı

Yüksek kaliteli kaba yem

Rasyon analizine göre doğru protein/enerji dengesi

KİLOSU FAZLA OLAN HAYVANLAR RİSKTE Mİ?
Evet! BCS > 3.75 olan inekler doğum sonrası:

Daha az yer

Ketozis riski artar

İnekler daha geç kızgınlık gösterir

GEÇİŞ DÖNEMİ YEMLEMESİ NEDİR?
Doğumdan 3 hafta önce başlayıp doğumdan 3 hafta sonraya kadar süren dönemdir.

Bu dönemde:

Rumen mikropları yoğun nişasta ve enerjiye hazırlanır

Tahıl miktarı yavaşça artırılır

Protein ve mineral dengesi sağlanır

KURU DÖNEMDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Kuru madde tüketimi izlenmeli

Magnezyum ve aniyonik tuzlar dengelenmeli (DCAD dengesi)

Kaba yem kalitesi yüksek olmalı

Hayvanlar aşırı kilo almamalı

Kuru Dönemde Süt Yemi Verilmeli mi?

Kuru dönem, ineklerde laktasyonlar arasında süt üretiminin durdurulduğu, genellikle doğumdan önceki son 45-60 günlük süreçtir. Bu dönem hayvanın meme dokusunu yenilemesi, vücut rezervlerini dengelemesi ve doğuma hazırlanması açısından kritiktir.

Kuru Dönemin Başında (İlk 30–35 Gün)

Süt yemi verilmemelidir!

Neden?

• Bu dönemde ineklerin enerji ihtiyacı düşüktür

• Süt yemi yüksek enerji içerdiğinden:

  • Fazla kilo alımı (BCS > 3.5) riski yaratır

  • Karaciğer yağlanması ve ketozis riskini artırır

  • Rumen asitliği (asidoz) tetiklenebilir

Geçiş Döneminde (Son 21 Gün, “Close-up” Dönemi)

Sınırlı miktarda süt yemi verilebilir.

Amaç:

• Rumen mikroorganizmalarını doğum sonrası yüksek enerjili rasyona alıştırmak

• İşkembeyi nişasta ve enerjiye adapte etmek

• Doğum sonrası iştah düşüklüğünü azaltmak

• Ketozis ve süt humması gibi hastalıkları önlemeye yardımcı olmak

Nasıl Verilmeli?

• Günde 2–3 kg’a kadar yüksek enerji içeren süt yemi

• Kuru ot + mısır silajı + sınırlı süt yemi şeklinde

• Tam karışım rasyon (TMR) sistemi ile dengelenerek verilmeli

 Özetle: